Մուրացանի ստեղծագործությունների թեման հայկական իրականությունն էր, հայ մարդը:
Փաստեր Մուրացանի կյանքից
1.Մուրացանը, որի անձնագրային անունն է Գրիգոր Տեր-Հովհաննիսյան, ծնվել է 1854թ.-ի դեկտեմբերի 1-ին Շուշիում:
2. Մուրացանի հայրը հողագործ էր բայց մի շարք արհեստների էր տիրապետում, բանաստեղծություններ էր գրում ու երգում:
3. Ծնողները չափազանց ուշադիր էին որդու ուսման նկատմամբ, Գրիգորը նախնական կրթություն է ստանում մասնավոր դպրոցում, սակայն 3 տարի այստեղ ուսանելուց հետո հայրը մահանում է, և ընտանիքն այլևս անկարող է գտնվում վճարել ուսման համար: Գրիգորը տեղափոխվում է ավելի մատչելի դպրոց, որից հետո էլ 6 տարի ուսում ստանում Շուշիի թեմական դպրոցում:
«Հոգի ունեի, դու էիր, ա՜խ դու.
Ո՞ւր տվիր ինձ նրան, որ ես քո սիրու
Էրվիմ, խորովվիմ. ո՛չ երկինքն լսի,
Ո՛չ երկիրն իմ չոր գլուխս տակով անի»:
Մուրացան
4.Իր գրական առաջին փորձերը սկսել է հենց դպրոցական տարիներին, այստեղ նաև սերտել է պատմություն, մատենագրություն, ֆրանսերեն և ռուսերեն: Դպրոցն ավարտելուց հետո 1 տարի հայոց լեզու և պատմություն է դասավանդում տեղի հայկական դպրոցում:
5.1878թ.-ին գրողը տեղափոխվում է Թիֆլիս, որտեղ ֆինանսական վատ դրությունից ելնելով՝ հաշվապահություն է սովորում և գործի անցնում տեղի առևտրական տներից մեկում:
6.18811թ.-ին նա գրում է իր առաջին գեղարվեստական լուրջ երկը՝ «Ռուզանը» և Հայ թատրոնի վարչությանը ներկայացնում «Մուրացան» կեղծանունով:
«Եվ ի՞նչը չէ մոռացվում աշխարհում… Որքա՜ն թշվառ կլինեինք մենք, եթե մոռանալու ունակությունը չունենայինք: Արդարև, կան ցավեր, որոնց չպետք է մոռանալ, բայց որքա՜ն շատ են այն վշտերը, որոնց եթե չմոռանայինք, կյանքը մեզ համար կդառնար դժոխք»:
Մուրացան
7.Մուրացանին սկսում են ճանաչել, խոսել նրա մասին, սակայն դա չի բարելավում գրողի ֆինանսական կարգավիճակն ու նա ամբողջ կյանքի ընթացքում ստիպված է լինում համատեղել գրականությունը հաշվապահության հետ:
8.1889-1902թթ-ը տպագրվում և տարբեր պարբերականներում լույս են տեսնում են նրա «Խորհրդավոր միանձնուհի», «Գևորգ Մարզպետունի», «Նոյի ագռավը», «Առաքյալը» ստեղծագործությունները. դրանք իսկական հռչակ են բերում գրողին:
«Ազգերի զորությունը ընտանիքի մեջ է: Զորավոր է այն ազգը, որ ունի զորավոր ընտանիք, սիրով, միությամբ, առաքինի և հավատարիմ կենակցությամբ ապրող ընտանիքներ… Ով որ կամենում է զորավոր տեսնել յուր ազգը, և հաղթող՝ հայրենիքը, նա ամենից առաջ ընտանիքները պետք է խնամե»…
9.1908թ.-ին Մուրացանի մոտ հոգեկան խանգարման նշաններ են ի հայտ գալիս, ինչը շատերը կապում են նրա բարդ աշխատանքի հետ:
10.1908թ.-ի օգոստոսի 30-ին Մուրացանը վախճանվում է, նա 54 տարեկան էր և անավարտ էր թողել մի շարք ստեղծագործություններ:
