![sahjannn min - Հայ գրողների ծննդավայրերը. [Չարենց, Սահյան, Բակունց]](https://www.vnews.am/uploads/uploads/2021/01/sahjannn-min.jpg "Հայ գրողների ծննդավայրերը. [Չարենց, Սահյան, Բակունց]")
Այսօր խոսելու ենք հայ 3 գրողների ծննդավայրերի մասին. դրանք մեծ հետք են թողնել նրանց ստեղծագործական մտքի ու ոճի վրա:
Կարսեցի Չարենցը
Եղիշե Աբգարի Սողոմոնյանը ծնվել է 1897 թվականի մարտի 13-ին Կարսում, գորգերի առևտրական Աբգար Սողոմոնյանի և Թեքղե Միրզոյանի մեծ ընտանիքում: Նրա ծնողները Կարս էին գաղթել Պարսկաստանի Մակու քաղաքից։ Նրանից բացի ընտանիքում կար ևս 6 երեխա՝ 3 տղա և 3 աղջիկ:
«Արևելյան փոշոտ ու դեղին մի քաղաք, անկյանք փողոցներ, բերդ, Վարդանի կամուրջ, Առաքելոց եկեղեցի և հինգ հարկանի պաշտոնական մի շենք»,- այսպես է գրողը ներկայացնում իր ծննդավայրը։ Այս տխուր միջավայրը, սակայն, նրան տվել է ինչ-որ բան, ազդել նրա մանուկ հոգու վրա։ Բանաստեղծն ինքն էլ այս մթնոլորտի հետ է կապում իր խառնվածքի ձևավորումը։
«Թողած Կարսում, գետի ափին, տունս՝ շինված անտաշ քարով,
Կարսը թողած, Կարսի այգին ու հայրենի երկինքը մով
Եվ Կարինե Քոթանճյանին անգամ չասած մնաս բարով-
Ա՜նց եմ կենում հիմա օտար քաղաքների ճանապարհով»…
Հետագայում Չարենցի բանաստեղծությունները մեզ, երբեմն, կտանեն գրողի ծննդավայր, ու, որքան էլ, բանաստեղծը գրի, թե «թողել է Կարսն ու Կարսի այգին», նրա գործերում մենք կզանք «հայրենի մով երկնքի» հավերժական ներկայությունը:
![%D5%89%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6%D6%81%D5%AB %D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8. %D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%BD - Հայ գրողների ծննդավայրերը. [Չարենց, Սահյան, Բակունց]](https://www.vnews.am/uploads/uploads/2019/10/%D5%89%D5%A1%D6%80%D5%A5%D5%B6%D6%81%D5%AB-%D5%BF%D5%B8%D6%82%D5%B6%D5%A8.-%D4%BF%D5%A1%D6%80%D5%BD.jpg "Հայ գրողների ծննդավայրերը. [Չարենց, Սահյան, Բակունց]")
Չարենցի տունը. Կարս
Թեև Չարենցի հայրական տան մասին տեսակետները տարբեր են, սակայն, ընդունված է համարել, որ վերոնշյալն է եղել Եղիշեյի տունը: Ժամանակին Կարսի քաղաքային իշխանությունները նույնպես նշում էին, թե կադաստրային տվյալներով հենց այդ շենքն է համընկնում Չարենցի տան հետ: 2019-ին համացանցում տեղեկատվություն ու լուսանկարներ հայտնվեցին, որ Չարենցի տունը քանդել են… իսկ դա ուղղակի շինություն չէր, այլ Կարսի հայկականության լավագույն ու ամենահայտնի ապացույցը:
«Ու էլ ամե՜ն մեղքի համար սիրտս հիմա ունի ներում.
Պիտի անդարձ ես հեռանամ, պիտի գնամ՝ ա՜չքս հեռուն.
Թե Կարինե Քոթանճյանին տեսնեք Կարսի փողոցներում-
Ասե՜ք նրան՝ Չարենցն ասավ- մնաս բարո՜վ, մնաս բարո՜վ»…
Լոր գյուղի Սահյանը…
Սահյանը ծնվել է 1914թ.-ի ապրիլի 14-ին: Մանկությունը Զանգեզուրի Լորում է անցել, ինչն էլ հիմք է դարձել նրա բանաստեղծության մեջ հետագայում արտահայտվող բնապատկերների: Լորում Սահյան ապրել է ընդամենը տասներեք տարի, սակայն հետագա ողջ ստեղծագործական կյանքը յուրատեսակ վերադարձ է եղել դեպի մանկություն ու հայրենի գյուղ. 13 տարի՝ կարճ ժամանակահատված , որը հագեցած էր ապրումներով, իրիկնահացի ու գյուղի շիվերը տնկած պապի մասին տաք հիշողություններով, բնապատկերով, որտեղ «ոտքերի տակ հովիտն է ծաղկած»…
«Երբ հրաժեշտի ամպն էր որոտում:
Ամպերն են լողում մայրամուտի մեջ
Գնում են գալիս, գգվում իրարու,
Հորիզոնն ի վար ձգվում են անվերջ,
Անջատվում նորից և գնում հեռու:
Երկու ամպ եկան, հասան իրարու, –
Մեկը ոսկեմորթ եղնիկ թվաց ինձ,
Մեկը լեռներից փախած եղջերու»…
Ծննդավայրիչ հանդեպ մնայուն սիրո իմաստով՝ Սահյանի գործերը կարելի է միայն համեմատել Մաթևոսյանի գրականության հետ: Առհասարակ, Լորը բանաստեղծական է, ու Սահյանին չչէին կարող շրջանցել Զանգեզուրի խորհրդավոր բնությունն ու նահապետական ընտանիքի կոլորիտը: Սահյանի ստեղծագործությունը երբեք չկորցրեց իր անքակտելի կապը հայրենի գյուղի, գյուղական կենսակերպի ու տան մասին քաղցր հիշողությունների հետ: Արդեն Լորից ֆիզիկապես հեռացած, արդեն բանաստեղծ Համոն պարբերաբար վերադառնում էր հայրենի գյուղ ոգեշնչման, ստեղծագործական սնման հետքերով:
Ակսել Բակունցը՝ Գորիսից…
Ակսել Բակունցի մանկության ու նախնական կրթության տարիներն անցել են Գորիսում, իսկ հետագայում՝ Էջմիածնի Գևորգյան ճեմարանում սովորելուց հետո աշխատել է Զանգեզուրի Լոր գյուղում որպես մանկավարժ: Ի դեպ, այն նույն Լորում, որը տեսնում ենք Սահյանի գրականության մեջ: Պինդ է նաև Բակունցի կապն իր հայրենի Գորիսի հետ, նա նաև հասցրել է աշխատել այնտեղ, որպես րպես Զանգեզուրի գավառական գյուղատնտես, գավգործկոմի հողբաժնի վարիչ:
Հատված հայտնի Կյորեսցու՝ Ակսել Բակունցի «Կյորես» պատմվածքից է…
«Քաղաքն ունի երկու անուն՝ Գորիս և Կյորես, որոնցում պարփակվում է մի քաղաք երկու իմաստով, մի բնակավայր՝ երկու տարբեր ժողովրդով, որոնք ունեն իրենց առանձին սովորությունները, առանձին շահերը և մինչև անգամ նրանց անուններն են տարբեր: Երբ կյորեսեցուն հարցնում ես, թե ինչ ազգից ես, նա տալիս է տոհմի անունը՝ Ավետանց, Շալունց, Բակունց և այլն: Իսկ եթե բացատրես, որ ազգությունն ես հարցնում, այլ ոչ թե տոհմը, կասի, որ կյորեսեցի է… Զանգեզուրի մարդ է: Ու որ հարցնես՝ մի՞թե հայ չէ, կասի, թե չգիտի ինչ է… հետո էլ կասի, որ եթե Գորիսի մարդիկ էլ են հայ, ինքն իր հայությունից դուրս է գալիս…»…
Ծննդավայրից հեռանալուց հետո, Բակունցը հաճախ էր այցելում Գորիսն ու իր տունը, երբեմն գնում էր ոգեշնչման հետևից: «Զանգեզուր» կինոսցենարի համար նյութեր հավաքելու նպատակով, մի անգմ, Բակունցը կրկին Գորիսում էր: Այդ օրերին Գորիս էին գնացել նաև հայտնի նկարչուհիներ Մարիամ և Երանուհի Ասլամազյանները՝ կրկին, Գորիսի գույներով ոգեշնչվելու համար: Մի օր Մարիամն ու Երանուհին ճանապարհ են ընկնում դեպի «Լաստի խութ» սարի գագաթը ու հանդիպում են Բակունցին, նա էլ բնիկ Գորիսեցու իրավունքով առաջարկում է ուղեկցել աղջիկներին ու ծանոթացնում է Գորիսի բնաշխարհի հետ…
«Ակսելին միշտ հիշում եմ՝ նստած իրենց այգու մեծ տանձենու տակ, մուգ կարմիր գորգի վրա՝ հենված մութաքաներին ու բարձերին, առջևը պղնձե սինիի վրա սուրճ ու մրգեր, աջ ու ձախ թափված գրքեր ու տետրեր». հետագայում հենց այսպես է տպավորվել Գորիսեցի Բակունցը Մարիամ Ասլամազյանի մտապատկերում:
Բակունցի տուն-թանգարանը, Գորիս
