«Ինձ համար իդեալական իրն այն է, որը բացարձակապես ոչ մի բանի համար պիտանի չէ։ Դուք չեք կարող գրել այդ առարկայով, դրանով հեռացնել ավելորդ մազերը, կամ զանգահարել: Այդ իրը չի կարելի տեղադրել գլուխգործոցի կամ Լյուդովիկոս XIV-ի կոմոդի վրա։ Պարզապես պետք է կրել այդ իրը, և այդ իրը թանկարժեք զարդ է»․ Սալվադոր Դալի
Բրոշ «Սուտակե շրթունքներ՝ մարգարտանման ատամներով», 1958թ․
Սալվադոր Դալին բազմիցս համոզել է աշխարհին իր տաղանդի ունիվերսալության հարցում: Անկրկնելի սյուրռեալիստական շարմով զարդերի սեփական հավաքածուն ունենալու գաղափարը նա ունեցել է երկար տարիներ, և վերջապես կարողացել է այն կյանքի կոչել տաղանդավոր ոսկերիչ Կառլոս Ալեմանիին հանդիպելուց հետո:
Բուենոս Այրեսում ծնված Ալեմանին դեռևս 1930-ականներին տանգո-նվագախմբի դիրիժոր էր և հյուրախաղերով շրջագայում էր Լատինական Ամերիկայում, Եվրոպայում և Միացյալ Նահանգներում: 1940-ականներին նա սկսեց ոսկերչություն սովորել Նյու Յորքում, իսկ 1950-ականներին, հանդիպելով Դալիին, կարողացավ կյանքի կոչել սյուրռեալիզմի հանճարի խելահեղ երևակայությունները։ Դիզայներները համագործակցեցին մինչև 1971 թվականը։
Ս. Դալի, Կ. Ալեմանի, «Ժամանակի աչքը», 1949թ․, պլատին, ադամանդ, ռուբին, էմալ, Movado 50SP ժամացույցի մեխանիզմ
Զարդերը պատրաստվում էին Կոնգոյից բերված շքեղ թանկարժեք քարերից՝ զմրուխտ, շափյուղա, լազուրիտ, մալաքիտ։
Դալին հորինում էր դիզայնը, անձամբ ընտրում յուրաքանչյուր գլուխգործոցի նյութերը՝ կենտրոնանալով ոչ միայն նյութի գույնի, ձևի և արժեքի վրա, այլև խորհրդանշական իմաստների, որոնք վերագրվում էին թանկարժեք քարերին ու մետաղներին:
Մոդելը ցուցադրում է Սալվադոր Դալիի զարդերը
Դալիի էսքիզներով ոսկերիչ Կառլոս Ալեմանին ստեղծել է 37 զարդ, ևս երկուսը ստեղծվել են նկարչի մահից հետո։ Ընդհանուր առմամբ, աշխարհում կա 39 ոսկերչական աշխատանք, որոնք հիմնված են Սալվադոր Դալիի էսքիզների վրա։ 1941 թվականի պատերազմից ի վեր, երբ Դալին ապրում և աշխատում էր Միացյալ Նահանգներում, Նյու Յորքի ոսկերիչների Alemany & Ertman ընկերությունը կյանքի է կոչում վարպետի երևակայությունները՝ նրա վերահսկողության տակ։ Մեկը մյուսի հետևից ծնվում էին արվեստի գործեր՝ «նկարված» թանկարժեք նյութերով։
Սալվադոր Դալիի զարդերի էսքիզները Ֆիգերասի Դալիի թատրոն-թանգարանի «Dali-Joies» ցուցասրահում
Առաջին 22 զարդերը գնել է ամերիկացի միլիոնատեր Քամմինս Քեթերվուդը, իսկ 1958 թվականին հավաքածուի սեփականատերն է դարձել Օուեն Չեեզեմի հիմնադրամը, որը գնել է Դալիի բոլոր հետագա ոսկերչական ստեղծագործությունները: 1981 թվականին սյուրռեալիստական զարդերը դարձան սաուդցի մուլտիմիլիոնատիրոջ սեփականությունը, որն այնուհետև հավաքածուն մաս-մաս վաճառեց Ճապոնիայից երեք իրավաբանական անձանց: Այդ գնորդներից մեկը հետագայում դարձավ ոսկերչական գլուխգործոցները հայրենիք՝ Իսպանիա վերադարձնելու նախաձեռնողը:
1999 թվականին «Գալա-Սալվադոր Դալի» հիմնադրամը 900 միլիոն պեսետայով (5,5 միլիոն եվրո) գնեց իսպանացու ստեղծած թանկարժեք հավաքածուն։ Այսօր Դալիի սյուրռեալիստական ֆանտազիաներից ծնված 39 զարդը կարելի է տեսնել Ֆիգերասի թատրոն-թանգարանում, որտեղ նրանց համար գործում է մշտական ցուցասրահ։
«Տիեզերական փիղը», 1961թ.
Սալվադոր Դալիի զարդերի հավաքածուն զարդերի եզակի հավաքածու է սյուժեի, նյութերի, չափերի և ձևերի զարմանալի համադրությամբ՝ մաեստրոյի ճանաչելի և անկրկնելի ոճով: Ոսկին, պլատինը, թանկարժեք քարերը, մարգարիտներն ու մարջաններն այլևս պարզապես թանկարժեք նյութեր չեն։ Դրանք նույնիսկ ականջօղեր, բրոշներ կամ վզնոցներ չդարձան, այլ վերածվեցին սրտերի, շուրթերի, աչքերի, ծաղիկների, կենդանիների և մարդակերպ ձևերի, կրոնական և դիցաբանական խորհրդանիշների:
«Կենդանի ծաղիկ», 1959թ., ոսկի, ադամանդ, մալաքիտային հիմք
Սալվադոր Դալիի ոսկերչական ֆանտազիաներն են՝ սյուրռեալիստի սիրելի կերպարը՝ «Տիեզերական փիղը» (1961 թ.), հուզիչ-զգայական «Սուտակե շուրթերը» (1949թ.), «Կենդանի ծաղիկը», «Ժամանակի աչքը»՝ անկյունում արցունքով, «Արյունահոսող աշխարհը» (1953) և, իհարկե, «Արքայական սիրտը», որը խնդրել էր Գալան: Իհարկե, Դալին մեխանիկական սիրտը նվիրեց Եղիսաբեթ II-ի թագադրման արարողությանը։
Շքեղ սուտակե և, անկասկած, «կենդանի սիրտը». 46 սուտակ, 42 ադամանդ և 4 զմրուխտ միավորված մեկ թանկարժեք կոմպոզիցիայի մեջ: Այն պատրաստված է այնպես, որ շարժական կենտրոնը «բաբախում է» իսկական սրտի պես։
«Արքայական սիրտը»՝ բաբախող միջուկով, 1953թ.
Դալիի որոշ գործեր ունեն մեխանիզմներ և կարող են շարժվել։ «Կենդանի ծաղիկը» բացում ու փակում է թերթիկները, «Սուտակե սիրտը» բաբախում է, իսկ «Ընկած հրեշտակը»՝ թափահարում թևերը։
Ս. Դալի, Կ. Ալեմանի, բրոշ. «Մեղրահացից սիրտ», 1949թ․, ոսկի, ադամանդ, սուտակ
Ս. Դալի. Վզնոց՝ միահյուսված վերջույթներով, 1964թ., ոսկի, ադամանդ, ամեթիստ, շափյուղա
Ս.Դալի «Կարապի լիճ», 1959, ոսկի, ադամանդներ, ակվամարիններ, զմրուխտներ, շափյուղաներ, լեռնային բյուրեղ
Ս.Դալի «Ձեռք՝ տերևի տեսքով», 1949, ոսկի, զմրուխտ, սուտակ
Ս. Դալի, Կ. Ալեմանի, «Pax Vobiscum», 1968, ոսկի, ադամանդ, քվարց, նկարչություն փայտի վրա
Ս.Դալի «Անմահության խաղողը», «Հավերժության հրեշտակ», 1970թ., ոսկի, ամեթիստ, զմրուխտ, ծխագույն քվարց
