«Քաղաքականություն տեղ չունի ֆուտբոլում» արդեն վաղուց ակտուալ չէ: Դա ավելի շատ ֆուտբոլային չինովնիկների և/կամ պարզապես սովորական ֆուտբոլիստների ու սովորական մարդկանց ցանկությունն է, ոչ ավելին: Լինենք անկեղծ. քաղաքականությունը միշտ էլ եղել է ֆուտբոլում ու ոչ մի պարագայում չի նահանջել անգամ չնչին կերպով: Պետական աշխատողները ձեռք են բերել ու ձեռք են բերում ակումբներ, որոշում նրանց ճակատագրերը: Ֆուտբոլի պատմությունը տեսել է բազմաթիվ դեպքեր, երբ քաղաքականությունը խանգարել է աշխարհի գլխավոր սպորտաձևի զարգացմանը:
Քիչ չեն գրանցվել դեպքեր, երբ ֆուտբոլը ոչ միայն չի օգնել ստեղծված միջռասսայական ու քաղաքական խնդիրները հարթելու գործում, այլև հակառակը. ֆուտբոլային մեկ հանդիպում յուղ է լցրել առանց այն էլ երկու կամ ավելի կողմերի միջև բոցկլտացող հակամարտության վրա: Անգլիայի ու Արգենտինայի դիմակայության մասին արդեն գրել էինք: Ստորև ներկայացվող պատմությունները ուղիղ կամուրջ են գցում ֆուտբոլի և պատերազմական գործողությունների միջև:
Բալկանյան պատերազմ
Ֆուտբոլային խորը ու շատ խորը գիտելիքներ ունեցող երկրպագուները միանշանակ ձեզ կփաստեն, որ բալկանյան դերբիները միշտ էլ եղել են Եվրոպայի ամենակատաղածները: Եթե «Ցրվենա Զվեզդա» – «Պարտիզան» կամ «Դինամո Զագրեբ» – «ցանկացած խորվաթական թիմ» դիմակայության սկզբում/ընթացքում/վերջում չեն ձերբակալվում երկրպագուներ, չեն նետվում ճայթրուկներ, չեն լինում կռիվներ ինչպես դաշտում, այնպես էլ դրա սահմաններից դուրս, մրցավարը դաշտից չի հեռացնում 1-2 ֆուտբոլիստի, ուրեմն ձեր անցկացրած 100 րոպեները (բալկանյան դերբիները գրեթե երբեք 90 րոպե չեն խաղում) անիմաստ էին: Խորվաթներն ու սերբերը երբեք էլ «չեն ունեցել իրար հետ» դեռ անհիշելի ժամանակներից: 19-րդ դարի կեսերից նրանք իրար «միս են կերել»: Ֆուտբոլային հարուստ պատմություն ունեցող այս ազգերի միջև կայացած «նախապատերազմական» գլխավոր հանդիպումը, որն իր հետ բերեց իսկական դժոխք երկիր մոլորակի որոշակի հատվածի վրա, տեղի ունեցավ 1990 թվականի մայիսի 13-ին:
Զագրեբի «Դիմանոյի» և «Ցրվենա Զվեզդայի» միջև կայացած խաղից առաջ արդեն Խորվաթիայի մայրաքաղաքում արդեն տեղի էին ունեցել անկարգություններ, ձերբակալվել էին մի շարք ֆուտբոլասերներ երկու կողմերից էլ: Մեկնարկային սուլիչից գրեթե անմիջապես հետո երկու թիմերի ուլտրաս ֆաները սկսեցին վիրավորական, ազգայնամոլական վանկարկումներ անել, միմյանց ուղղությամբ նետել ճայթրուկներ ու աթոռներ: Ինչ-որ պահից սկած ճաղերն ու պաշտպանիչ վահանակները տեղի տվեցին, ֆաները նետվեցին դաշտ: Սկսվեց մասսայական ծեծուջարդ, որին մասնակցում էին ոչ միայն ֆաները, այլև ֆուտբոլիստներն ու ոստիկանները:
Քանի որ երկիրը լոչվում էր Հարավսլավիա, բնականաբար, իշխանության էլիտան սերբեր էին: Հետևաբար, ոստիկանության աշխատակիցները ևս ունեին սերբական կողմնորոշում: Ուստի՝ դաշտում տեղի ունեցող անկարգությունները հանդարտեցնող ոստիկանները հիմնականում դաժան ծեծի էին ենթարկում խորվաթ ֆուտբոլիստներին ու ֆաներին: Այդ ժամանակ դեռ երիտասարդ, իսկ հետագայում՝ խորվաթական լեգենդ Զվոնիմիր Բոբանը ծնկով հարվածել է ոստիկաններից մեկին:
«Ես այնտեղ էի: Արդեն այն ժամանակ հայտնի ֆուտբոլիստ էի, սակայն ես պատրաստ էի զոհաբերել ամեն ինչ՝ անունս, պատիվս, մարզիկի կարիերաս հանուն մեկ գաղափարի, որը փորձում էին նման կերպ զսպել՝ ազատ և անկախ Խորվաթիա», – պատմել է Բոբանը: Ի դեպ, ֆուտբոլիստին այս արարքի համար որակազրկեցին 6 ամսով, իսկ ծնկով հարված ստացած ոստիկանը մի քանի տարի հետո պաշտոնապես ներեց ֆուտբոլիստին:
Խաղից հետո իրադարձությունները զարգացան ֆանտաստիկ դաժան ու արագ հունով. 2 շաբաթ անց Խորվաթիայի իշխանությունն ընդունեց հակասերբական մի շարք որոշումներ, ևս 3 շաբաթ անց Խորվաթիան իրեն անկախ ճանաչեց, 1991-ին սկսվեց պատերազմը, որը ոչնչացրեց Հարավսլավիա հանրապետությունը և, միևնույն ժամանակ, այդ տարիների աշխարհի ու Եվրոպայի ամենաուժեղ հավաքականներից մեկը: Պետությունը փլուզվեց, աշխարհը դարձավ ավելի քաղաքակիրթ, բայց Խորվաթիան ու Սերբիան շարունակում են «թարախ շնչել» միմյանց հանդեպ: 1999-ին կայացած Հարավսլավիա – Խորվաթիա խաղի ընթացքում տեղի ունեցավ մասսայական ծեծկռտուք, 2012 թվականին սերբական «ուլտրասները» «Կոսովոն Սերբիա է» կոչերով անկարգություններ են արել Ճենովայում Իտալիայի հետ խաղի ժամանակ: Մունդիալ-2014-ի ընտրական խմբի Սերբիա – Խորվաթիա խաղը ընդհատվել է մի քանի անգամ:
