Համառոտ

Սալման Ռուշդի. ազգությամբ հնդիկ, քաղաքացիությամբ բրիտանացի: Ծնվել է 1947 թվականի հունիսի 19-ին Մումբայում՝ մուսուլմանական ընտանիքում: 14 տարեկանում սովորելու է գնացել Անգլիա, Քեմբրիջում պատմություն է ուսանել: Աշխատել է թատրոնում, ապա նաև՝ որպես լրագրող: 1964-ից Բրիտանիայի քաղաքացի է:

Իսկ երբ Սալման Ռուշդին որոշում է գրականությամբ զբաղվել, սկսվում է ամենահետաքրքիրը և՛ իր՝ գրողի, և՛ աշխարհի ընթերցողների համար:

Մոգական ու հեքիաթային, ռեալիստիկ ու գերիրական, արևելյան հեքիաթների ժանյակազարդ հյուսվածքով գրված վեպեր, որոնք կախարդում են ու գլխապտույտ առաջացնում, տեղափոխում արևելքի տաք ու հեքիաթային աշխարհ, մոգական ռեալիզմի այլաշխարհիկ ոլորտներ, որտեղ ամեն մեկը կորցնում ու գտնում է ինքն իրեն, հավատում հրաշքներին, լավին, անhավանականին, հոգևորին, գեղեցիկին…

Սատանայական բանաստեղծություններ

Ռուշդին 1988-ին հրատարակում է «Սատանայական բանաստեղծություններ» վեպը, որն իսկական ռումբ էր մուսուլմանական աշխարհի համար: Այստեղ հեղինակն անդրադառնում է Մուհամեդ մարգարեի կերպարին, «ծաղրում ու անպատվում նրան». այսպես են կարծում մուսուլմանները, սա նրանք ներել չեն կարող:

Իրանի հոգևոր առաջնորդ այաթոլլա Ռուհոլլա Խոմեինին հրապարակայնորեն անիծեց Ռուշդիին և իր ֆաթվայով դատապարտեց մահվան՝ կոչ անելով բոլոր մուսուլմաններին ջանք չխնայել նրան գտնելու և սպանելու համար: Սա պատճառ դարձավ Իրանի և Մեծ Բրիտանիայի միջև դիվանագտական հարաբերությունների խղմանը:

Ի պատասխան, իրանական 5-Khordad Foundation հիմնադրամը Ռուշդիի համար գլխագին սահմանեց 2,000,000 դոլլար, ապա՝ 2,500,000 դոլլար։ Այս գումարը կստանա այն մարդը, ով կսպանի Ռուշդիին: Ի դեպ, ամենևին էլ պարտադիր չէ, որ սպանողը լինի մուսուլման…

Տարբեր երկրներում «Սատանայական բանաստեղծությունները» կարդալու և գիրքն ունենալու համար պատիժներ են սահմանված: Օրինակ,

• Զանզիբարում գիրքն ունենալու համար 3 տարով բանտ են նստեցնում և 2500 դոլլար տուգանք պահանջում:

 

• Մալազիայում նույնպես. 3 տարի ազատազրկում, 7400 դոլլար տուգանք:

 

• Ինդոնեզիայում՝ 1 ամիս բանտարկություն կամ տուգանք:

 

• Վենեսուելայում գիրքը կարդալու համար 15 ամիս ազատազրկում է հասնում:

 

• Ճապոնիայում «Սատանայական բանաստեղծությունները» վաճառող գրախանութներին ու անհատ վաճառողներին տուգանում են:

 

• Հենց նույն Ճապոնիայում «Սատանայական բանաստեղծությունների» թարգմանիչը սպանվեց:

 

• Ողջ աշխարհում այս գրքի շուրջ ծավալվող ցույցերի ժամանակ զոհվել է 10-ից ավել, տուժել են 100-ից ավել մարդ:

 

• Միակ մուսուլման երկիրը Թուրքիան է, որ ոչ մի արգելք չի դնում այս գիրքը կարդալու և ձեռք բերելու վրա:

 

• ԱՄՆում և Մեծ Բրիտանիայում մի շարք գրախանութներ են պայթեցվել, գրախանութներ, որոնք վաճառում են այս գիրքը:

Փոփոխությո՞ւն

1998 թվականին Իրանում իշխանություն է փոխվում: Նոր նախագահը, որն ուզում էր արևմուտքի հետ հարաբերությունները լավացնել, հայտարարում է, որ չեն ցանկանում վնասել բրիտանացի գրողին: Բայց «Հեղափոխական գվարդիա» կոչվող շարժումը հայտարարեց. մուսուլման աշխարհը այդքան հեշտ չի կարող սրբապիղծ գրողին ներել, նրան սպանել է պետք ու վերջ: Նրանք անգամ բարձրացրեցին Ռուշդիի մահապատիժն իրականացնողին տրվելիք պարգևը՝ 3.300.000 դոլլար:

2007-ին Ահմեդ Սալման Ռուշդիին շնորհվեց ասպետի կոչում: Սա գրողի անվան շուրջ կատաղության նոր ալիք բարձրացրեց: 2016-ի փետրվարին իրանական լրատվամիջոցները հայտարարեցին, որ ևս 600,000-ով բարձրացնում են Ռուշդիի սպանության համար տրվելիք պարգևավճարը…

Հիմա…

Այժմ Սալման Ռուշդին ապրում է Մեծ Բրիտանիայի տարածքում՝ ինչ-որ տեղ, առանձնացած աշխարհից, գուցե թաքնված, գուցե՝ ոչ, գուցե նոր գլուխգործոցներ է գրում, որոնք գուցե նույնպես կթարգմանվեն հայերեն, ինչպես հայերեն թարգմանվեց նրա «Կեսգիշերի զավաները» ֆանտաստիկ, հաջողված ու ցնոցող վեպը:

 

---